Projekat valorizacije Đalovića pećine
Pećina nad Vražjim firovima je najveća i najljepša pećina u Crnoj Gori sa značajnim potencijalom za dalja speleološka istraživanja. Nalazi se u Đalovića klisuri, netaknutoj prirodi, koja je, zbog svojih osobinosti, proglašena spomenikom prirode.
Đalovića pećina je ispitana u dužini oko 17,5 km, a Studijom je predloženo da uređeni turistički dio bude nešto preko 814m sa devet dvorana i deset platoa za posjetioce, kao i da se izgradi i stavi u funkciju žičara od manastira Podvrh do same Pećine. Prije nekoliko godina Vlada je donijela Agendu reformi u oblasti turizma sa jasnim opredjeljenjem za spajanje ponude Sjevera i Juga tj. prezentacije Crne Gore kao jedinstvene turističke destinacije. Završena je izrada Studije ekonomske opravdanosti turističke valorizacije Đalovića pećine sa idejnim rješenjem uređenja dijela pećine. Slijedi izrada glavnog projekta na uređenju Pećine.
Do sada je završena izrada glavnog projekta za izgradnju puta Bistrica-Manastir Podvrh od 5,5 km, koji predstavlja prvi korak u njenoj valorizaciji. Njegova procijenjena vrijednost je skoro 4 miliona eura. Osim toga, planirana je izgradnja žičare od Manastira Podvrh do same Đalovića pećine, sa prevozom do 75 putnika na sat. Procijenjena vrijednost žičare je blizu 4 miliona eura.
Ukupna investicija sa žičarom i putem predviđa se na skoro 12 miliona eura, dok je projekcija broja direktno zaposlenih na ovom projektu 60.
S obzirom na planirano vrijeme rada Pećine, kapaciteti za osmomjesečnu sezonu u toku godine procjenjuju se na 158.000 posjetilaca, ali analize pokazuju ekonomsku opravdanost već sa oko 55.000. Procjena je da će kompletan projekat biti završen za četiri godine, a samo uređenje Pećine biće završeno za nešto preko godinu dana.
Pećina nad Vražjim Firovima sastoji se od većeg broja kanala, hodnika i dvorana koji se prema položaju, i opšim morfološkim karakteristikama mogu podijeliti na više cjelina: “Kanal sa jezerima” (odlikuje se velikim brojem jezera, kako stalnih (oko 15), tako i povremenih (20-30), a takodje i stalaktitima i stalagmitima malih dimenzija), “Veliki lavirint”, “Veliki kanal” i dio pećine u nastavku Velikog kanala koji je odvojen sifonima – “Kanal iza sifona”.
Do pećine se najlakše može doći iz dva pravca.
Jedan je dolinom Bistrice do manastira Podvrh koji je od Bijelog Polja udaljen 24 km. Staza, zatim, ide uzvodno rijekom Bistricom i suvim koritom klisure u dužini od 3 km a pješačenje traje oko 2 sata.
Drugi pravac je od sela Đalovići koje je od Bijelog Polja udaljeno 48 km. Pješačka staza od sela vodi u suvi dio Đalovića klisure. Visinska razlika između klisure i površi na kojoj se nalazi selo Đalovići je oko 450 m.
Uzvodno kroz Djalovica klisuru, na lijevoj strani doline, na mjestu gdje se dolina spaja sa klancem, najnize od cetiri jezera, nalaze se Vrazji virovi.
Za sada je moguće ući u pećinu jedino u pratnji stručnih vodica, uz upotrebu kompletne opreme. Moguće je organizovati ulazak za najvise 10-13 osoba u istom vremenskom intervalu.
Zanimljivosti pećine Vražji virovi :
- Najveće jezero: „Dugo jezero“ 220 metara
- Najviši stalagmit: „Monolit“ 18 metara
- Najveća dvorana : „Veliki brat“ dužine 100 metara, širine 40 metara
- Najduži kanal: „Dugi kanal“ oko 5 kilometara
- Najduži sifon: „Češki“ 70 metara
